Anahtar Kelimeler: Anonim Şirket, A.Ş., Limited Şirket, Ltd. Şti., Görev, Yetki, Genel Kurul, Yönetim Kurulu, Müdür, Müdürler Kurulu.
Anonim Şirket
Genel Kurul
Anonim şirket (A.Ş.) genel kurulu Türk Ticaret Kanunu (TTK) madde (m.) 407 ve devamı hükümlerinde düzenlenmektedir. Genel kurul bir iç organ niteliğinde olup yürütmeye ilişkin görevi bulunmamaktadır (Tekinalp, Ünal, Sermaye Ortaklıklarının Yeni Hukuku, İstanbul, 2013, s. 183).
Genel kurulun devredilemez görev ve yetkileri şunlardır (TTK m. 408):
- Esas sözleşmenin değiştirilmesi,
- Yönetim kurulu üyelerinin seçimi, süreleri, ücretleri ile huzur hakkı, ikramiye ve prim gibi haklarının belirlenmesi, ibraları hakkında karar verilmesi ve görevden alınmaları,
- TTK’de öngörülen istisnalar dışında denetçinin seçimi ile görevden alınması,
- Finansal tablolara, yönetim kurulunun yıllık faaliyet raporuna, yıllık kâr üzerinde tasarrufa, kâr payları ile kazanç paylarının belirlenmesine, yedek akçenin sermayeye veya dağıtılacak kâra katılması dahil, kullanılmasına dair kararların alınması,
- TTK’de öngörülen istisnalar dışında şirketin feshi,
- Önemli miktarda şirket varlığının toptan satışı.
Yönetim Kurulu
Yönetim kurulu ise A.Ş.’nin yönetim ve temsil organı olup (TTK m. 365), TTK’nin ve esas sözleşmenin genel kurula tanıdığı yetkiler dışında kalan tüm yetkileri elinde bulundurur.
Genel kurul ve yönetim kurulu A.Ş.’nin zorunlu iki organı olup aralarında bir altlık-üstlük ilişkisi değil (Tekinalp, s. 183, Üçışık, Güzin/Çelik, Aydın, Anonim Ortaklıkta Finansal Tablolar Yedek Akçeler ve Kar Dağıtımı, İstanbul, 2018, s. 9, 95-111) bir görev ve işbölümü ayrımı bulunmaktadır (Bilgili, Fatih/Demirkapı, Ertan, Şirketler Hukuku, Bursa, 2012, s. 170).
Yönetim kuruluna yüklenen görev ve yetkiler, “Yönetimin devri” başlıklı TTK m. 367 kapsamında kısmen veya tamamen, bir veya birkaç yönetim kurulu üyesine veya üçüncü kişiye devredilebilir. Bu devrin sınırını ise “Devredilemez görev ve yetkiler” başlıklı m. 375 oluşturmaktadır. Bu görev ve yetkiler genel kurul tarafından yönetim kurulundan başkasına verilemez ve yönetim kurulu da bu görev ve yetkileri başkasına devredemez (Tekinalp, s. 208). Yönetim kurulun devredilemez görev ve yetkileri şunlardır (TTK m. 375):
- Şirketin üst düzeyde yönetimi ve bunlarla ilgili talimatların verilmesi,
- Şirketin yönetim teşkilatının belirlenmesi,
- Muhasebe, finans denetimi ve şirketin yönetiminin gerektirdiği ölçüde, finansal planlama için gerekli düzenin kurulması,
- Müdürlerin ve aynı işleve sahip kişiler ile imza yetkisini haiz bulunanların atanmaları ve görevden alınmaları,
- Yönetimle görevli kişilerin, özellikle kanunlara, esas sözleşmeye, iç yönergelere ve yönetim kurulunun yazılı talimatlarına uygun hareket edip etmediklerinin üst gözetimi,
- Pay, yönetim kurulu karar ve genel toplantı ve müzakere defterlerinin tutulması, yıllık faaliyet raporunun ve kurumsal yönetim açıklamasının düzenlenmesi ve genel kurula sunulması, genel kurul toplantılarının hazırlanması ve genel kurul kararlarının yürütülmesi,
- Borca batıklık durumunun varlığında mahkemeye bildirimde bulunulması.
Limited Şirket
Genel Kurul
Limited şirket genel kurulu TTK m. 616 ve devamı hükümlerinde düzenlenmiş olup, genel kurulun devredilemez yetkileri şunlardır (TTK m. 616/1):
- Şirket sözleşmesinin değiştirilmesi,
- Müdürlerin atanmaları ve görevden alınmaları.
- Topluluk denetçisi ile denetçilerin atanmaları ve görevden alınmaları.
- Topluluk yılsonu finansal tabloları ile yıllık faaliyet raporunun onaylanması.
- Yılsonu finansal tablolarının ve yıllık faaliyet raporunun onaylanması, kâr payı hakkında karar verilmesi, kazanç paylarının belirlenmesi.
- Müdürlerin ücretlerinin belirlenmesi ve ibraları.
- Esas sermaye paylarının devirlerinin onaylanması.
- Bir ortağın şirketten çıkarılması için mahkemeden istemde bulunulması.
- Müdürün, şirketin kendi paylarını iktisabı konusunda yetkilendirilmesi veya böyle bir iktisabın onaylanması.
- Şirketin feshi.
- Genel kurulun kanun veya şirket sözleşmesi ile yetkilendirildiği ya da müdürlerin genel kurula sunduğu konularda karar verilmesi.
Aşağıda sayılanlar ise, şirket sözleşmesinde öngörüldükleri takdirde genel kurulun devredilemez yetkileridir (TTK m. 616/2):
- Şirket sözleşmesi uyarınca genel kurulun onayının arandığı hâller ile müdürlerin
faaliyetlerinin onaylanması.
- Önerilmeye muhatap olma, önalım, geri alım ve alım haklarının kullanılması hakkında karar verilmesi.
- Esas sermaye payları üzerinde rehin hakkı kurulmasına ilişkin onayın verilmesi.
- Yan edim yükümlülükleri hakkında iç yönerge çıkarılması.
- Şirket sözleşmesinin 613 üncü maddenin dördüncü fıkrası (bağlılık yükümü ile rekabet yasağına aykırı faaliyette bulunulabilecek haller) uyarınca ortakların onayını yeterli görmemesi hâlinde, müdürlerin ve ortakların şirkete karşı bağlılık yükümü veya rekabet yasağı ile bağdaşmayan faaliyetlerde bulunabilmelerinin onayı için gereken iznin verilmesi.
- Bir ortağın şirket sözleşmesinde öngörülen sebeplerden dolayı şirketten çıkarılması.
Müdür
Limited şirketin yönetim organı Müdür’dür. Müdür, kanunla veya şirket sözleşmesiyle genel kurula bırakılmamış bulunan yönetime ilişkin tüm konularda karar almaya ve bu kararları yürütmeye yetkilidir (TTK m. 623/3).Birden fazla müdür olması halinde Müdürler Kurulu mevcudiyet kazanır ve böylesi bir durumda müdürlerden biri genel kurul tarafından Müdürler Kurulu Başkanı olarak atanır (TTK m. 624/1).
Başkan olan müdür veya tek müdürün bulunması hâlinde bu kişi, genel kurulun toplantıya çağrılması ve genel kurul toplantılarının yürütülmesi konularında olduğu gibi, genel kurul başka yönde bir karar almadığı ya da şirket sözleşmesinde farklı bir düzenleme öngörülmediği takdirde, tüm açıklamaları ve ilanları yapmaya da yetkilidir (TTK m. 624/2).
Birden fazla müdürün varlığı hâlinde, bunlar çoğunlukla karar alırlar. Eşitlik hâlinde başkanın oyu üstün sayılır. Şirket sözleşmesi, müdürlerin karar almaları konusunda değişik bir düzenleme öngörebilir (TTK m. 624/3).
Müdürler, kanunların ve şirket sözleşmesinin genel kurula görev ve yetki vermediği bütün konularda görevli ve yetkilidir. Müdürler, aşağıdaki görevlerini ve yetkilerini devredemez ve bunlardan vazgeçemezler (TTK m. 625/1):
- Şirketin üst düzeyde yönetilmesi ve yönetimi ve gerekli talimatların verilmesi.
- Kanun ve şirket sözleşmesi çerçevesinde şirket yönetim örgütünün belirlenmesi.
- Şirketin yönetimi için gerekli olduğu takdirde, muhasebenin, finansal denetimin ve finansal planlamanın oluşturulması.
- Şirket yönetiminin bazı bölümleri kendilerine devredilmiş bulunan kişilerin, kanunlara, şirket sözleşmesine, iç tüzüklere ve talimatlara uygun hareket edip etmediklerinin gözetimi.
- Küçük limited şirketler hariç, risklerin erken teşhisi ve yönetimi komitesinin kurulması.
- Şirket finansal tablolarının, yıllık faaliyet raporunun ve gerekli olduğu takdirde topluluk finansal tablolarının ve yıllık faaliyet raporunun düzenlenmesi.
- Genel kurul toplantısının hazırlanması ve genel kurul kararlarının yürütülmesi.
- Şirketin borca batık olması hâlinde durumun mahkemeye bildirilmesi.
Şirket sözleşmesinde müdürün veya müdürlerin aldıkları belirli kararları yahut münferit sorunları genel kurulun onayına sunmaları gereği öngörülebilir (TTK m. 625/2).
Müdürler açısından bağlılık borcu ve aksi öngörülebilir rekabet yasağı mevcuttur (TTK m. 626).
Müdürlerin temsil yetkilerinin kapsamına, yetkinin sınırlandırılmasına, imzaya yetkili olanların belirlenmesine, imza şekli ile bunların tescil ve ilanına bu Kanunun anonim şirketlere ilişkin ilgili hükümleri kıyas yolu ile uygulanır (TTK m. 629/1).
Müdürler tarafından şirkete hizmet akdi ile bağlı olanların sınırlı yetkiye sahip ticari vekil veya diğer tacir yardımcıları olarak atanması hususunda m. 367 ile m. 371/7 kıyasen limited şirketlere de uygulanır (TTK m. 629/3).
Genel kurul, müdürü veya müdürleri görevden alabilir, yönetim hakkını ve temsil yetkisini sınırlayabilir (TTK m. 630/1). Her ortak, haklı sebeplerin varlığında, yöneticilerin yönetim hakkının ve temsil yetkilerinin kaldırılmasını veya sınırlandırılmasını mahkemeden isteyebilir (TTK m. 630/2).
Şirket sözleşmesinde başka şekilde düzenlenmediği takdirde, ticari mümessiller ve ticari vekiller ancak genel kurul kararı ile atanabilirler; yetkileri genel kurul tarafından sınırlandırılabilir (TTK m. 631/1).
Müdür veya müdürlerin çoğunluğu, m. 623’ün kapsamına girmeyen ticari mümessili veya ticari vekili her zaman görevden uzaklaştırabilir. Bu kişi genel kurul kararı ile atanmışsa, görevden alma ve yetkilerini sınırlandırmak için genel kurul gecikmeksizin toplantıya çağrılır (TTK m. 631/2).
Ayrıca, A.Ş. yönetim kurulu kararlarının butlanı hakkındaki m. 391 ve müdürlerin bilgi alma haklarına kıyas yolu ile uygulanmak üzere m. 392 hükmü limited şirket hakkında da uygulanır. Limited şirketlere uygulanacak A.Ş. hükümleri bu maddelerle sınırlı olmayıp görev ve yetki konularına ilişkin maddeler değinilmekle yetinilmiştir.
Av. Musa Armağan ADAL